Trybunał Konstytucyjny
Al. J. Ch. Szucha 12a
00-918 Warszawa
 
 

Wniosek o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją

Uzasadnienie

Donajistotniejszych rozwiązań prawnych wprowadzonych ustawą z dnia 20 lipca 2001 r o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym, ustawy o wyższych szkołach zawodowych oraz ozmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 85, póz. 924), zwanej dalej "ustawą nowelizacyjną z 20 lipca 2001 r.", należy określenie nowych zasad wynagradzania pracowników zatrudnionych w uczelniach państwowych oraz w państwowych uczelniach zawodowych. Na mocy art. l pkt 22 ustawy nowelizacyjnej z 20 lipca 2001 r. do ustawy z dnia 12 września 1990 r o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, póz. 385. z późn.zm.) wprowadzono art. 117a, który określił stawki najniższego wynagrodzenia w poszczególnych grupach pracowników. Przepis ten gwarantuje pracownikom uczelni państwowych stawki przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia nie niższe od: a) od 1 września 2001 r. - w grupie stanowiskprofesorów - 295 %, w grupie stanowisk docentów, adiunktów i starszych wykładowców - 173,1 %, w grupie asystentów, wykładowców., lektorów i instruktorów – 104,8 %, w grupiepracowników me będących nauczycielami akademickimi - 104,1 % kwoty bazowej określanej w ustawie budżetowej. Stawki te od dnia 1  września 2002 r. miały nie być niższe od odpowiednio 343,l %, 217,1 %, 117,7 % i 117,3 % kwoty bazowej, a od 1września 2003 r odpowiednio - 391,8 %, 261,2 %, 130,6 % i 130,6 % kwoty bazowej.

Projekt ustawy-nowelizacyjnej z 17 grudnia 2001 r. został przesłany do zaopiniowania KomisjiKrajowej NSZZ "Solidarność" w imieniu Rady Ministrów przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej w pakiecie projektów tzw. ustaw okołobudżetowych i doręczony adresatowi w dniu 16 listopada 2001 r. W piśmie przewodnim z dnia 15 listopada 2001 r. Minister Pracy i Polityki Społecznej określił termin na przedstawienie przez Komisję Krajową NSZZ "Solidarność" opinii na temat punktu do dnia 30 listopada 2001 r. Wyznaczając Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność" 14-dniowy, nie zaś co najmniej 30-dniowy termin na przedstawienia opinii na temat projektu ustawy nowelizacyjnej naruszono dyspozycję art. 19 ust. 2 ustawy ozwiązkach zawodowych.

Jak wspomniano wyżej art. 19 ust. 2 i 3 ustawy o związkach zawodowych nakładają na organy władzy i administracji państwowej i samorządowej nie tylko obowiązek wystąpienia do właściwych organizacji związkowych o przedstawienie opinii na temat projektu lubułożeń aktu prawnego, lecz wymagają także co najmniej zapoznania się przez wnioskodawcę z opinią związku w toku procesu legislacyjnego, a w razie odrzucenia tego stanowiska w całości lub w części pisemnego ustosunkowania się do opinii i umożliwienia przedstawieniaprzez związek swojej opinii na posiedzenia właściwej komisji sejmowej. senackiej lub samorządu terytorialnego. Tymczasem Rada Ministrów nie czekając na przedstawienie opinii przez wnioskodawcę, nawet w skróconym 14-dniowym terminie, skierowała projekt ustawy nowelizacyjnej do Sejmu. Przed upływem 14-dniowego terminu na przedstawienie opinii projekt został skierowany w Sejmie do pierwszego czytania. Opinia NSZZ "Solidarność" na temat projektu ustawy nowelizacyjnej została wyrażona w Decyzji Prezydium Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność" Nr 182/2001 z dnia 10 grudnia 2001 r. oraz Stanowisku Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność" Nr 42/2001 z dnia 11 grudnia 2001 r. Obie opinie niezwłocznie (a więc z zachowaniem ustawowego 30-dniowego terminu) zostały przesłane na ręce Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Ustawa nowelizacyjna została uchwalona w dniui 17 grudnia 2001 r. Zarówno Rada Ministrów jako projektodawca jak i Sejm jako ustawodawca nie miały możliwości zapoznania się w toku procesu legislacyjnego z opinią NSZZ "Solidarność". W ustawowym terminie nie ustosunkowano się do stanowiska NSZZ "Solidarność"  i nie umożliwiono NSZZ „Solidarność" zaprezentowania swojej opinii na forum właściwej komisji sejmowej lub senackiej.

Zdaniem Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność" przesunięcie terminu wejścia w życie tzw. drugiego i trzeciego etapu podwyżek dla pracowników szkolnictwa wyższego narusza również zasadęsprawiedliwości społecznej sformułowaną w art. 2 Konstytucji R.P. Zdaniem wnioskodawcy art. l pkt 2 i art. 2 pkt 2 ustawy nowelizacyjnej z 17 grudnia 2001 r. wprawdzie trudno przypisać formalne naruszenie zasady ochrony praw nabytych, skoro przepisy te zostały wprowadzone w życie przed formalnym wdrożeniem tzw. drugiego i trzeciego etapu podwyżek dla pracowników szkolnictwa wyższego. Można natomiast w tym przypadku mówić o naruszeniu przez ustawodawcę tzw. ekspektatyw (praw podmiotowych tymczasowych). O powstaniu po stronie pracowników szkolnictwa wyższego, wskutek upływu blisko 5 miesięcy od uchwalenia i wejścia w życie ustawy nowelizacyjnej z 20 lipca 2001 r., ekspektatyw otrzymania wyższego wynagrodzenia przesądza przede wszystkim fakt, że ustawodawca nie przewidział jednorazowego wejścia w życie nowych zasad wynagradzania pracowników szkolnictwa, lecz przyjął, że określony w tym przepisie poziom gwarancji wysokości wynagrodzenia nauczycieli będzie osiągany stopniowo. Rozłożenie na dwa lata procesu dochodzenia do określonego w art. 117a ust. l pkt l lit. c ustawy o szkolnictwie wyższym i art. 66a ust l pkt 1 lit. c ustawy z dnia 26 czerwca 1997 r. o wyższych szkołach zawodowych (Dz. U. Nr 96, póz. 590, z późn. zm.) poziomu wynagrodzeń było spowodowane uwarunkowaniami makroekonomicznymi, a zwłaszcza brakiem środków na jednorazowe podwyższenie wynagrodzeń w budżecie państwa. Wprowadzenie z dniem l września 2001 r. pierwszego etapu podwyżek dla pracowników szkolnictwa wyższego oraz upływ blisko 5 miesięcy obowiązywania art. 117a ustęp l ustawy o szkolnictwie wyższym i art. 66a ust. l ustawy o wyższych szkołach zawodowych spowodowały powstanie po stronie uprawnionych pracowników ekspektatywy zwiększenia wynagrodzenia.. Przesunięcie o rok terminu wejścia w życie tzw. drugiego i trzeciego etapu podwyżek dla pracowników szkolnictwa wyższego stanowi naruszenie utrwalonych w tym okresie tymczasowych praw podmiotowych i jako takie narusza zasadę sprawiedliwości .społecznej wyrażoną w art. 2 Konstytucji R.P.

Zdaniem Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność'' naruszenia w trakcie uchwalania i wprowadzania w życie ustawy nowelizacyjnej wymogów konsultacji z reprezentatywnymi organizacjami związkowymi oraz ekspektatyw zwiększenia wynagrodzenia nie uzasadnia żaden istotny interes publiczny.